سیری در بوستان قشقایی ۱(گزیده اشعار مأذون)

سیری در بوستان قشقایی ۱ (گزیده اشعار مأذون)
نویسنده و گرد آورنده: محمد نادری دره شوری

انتشارات:قشقایی
چاپ اول: ۱۳۷۹
تعداد صفحات: ۱۲۰
این کتاب علاوه بر شرحی از زندگینامه و اصل و نسب سراینده و مقدمه‌ای مفید در باب نگارش ترکی، شامل گزیده‌ای از اشعار مأذون است که زنده‌یاد نادری براساس نسخه‌های خطی و کاسِت‌های موجود از سال ۱۳۴۸ به بعد، اقدام به ثبت و ضبط آن نموده است. وی بنا به اظهار نظر و گواهی دوستان نزدیک و همکاران فرهنگی‌اش، از ابتدای جوانی به تبعیت از مرحوم پدرش، علاقه وافر به اشعار مأذون و شخصیت مأذون داشته است. وی طی سفرهای طولانی و تحمل رنج و زحمت فراوان، با پرس و جو به سراغ کسانی رفته و پای صحبت آنانی نشسته که غزلی، بیتی و حتی مصرعی از اشعار مأذون را در حافظه یا سینة خود به امانت نگاه داشته بودند. هرچند نسخة مرحوم شهباز شهبازی، نخستین نسخه و دیوان نسبتاً کامل بود که برای نخستین بار به صورت افست چاپ شده و در اختیار مردم قرار گرفته بود، امّا نادری به دنبال حلقه‌های گمشده بود که چه به صورت نقطه چین در این کتاب آمده بود و چه ابیاتی که در صحت برخی کلمات آن تردید داشت.
محمدنادری، امرالله یوسفی و دکتر محسن‌رجایی پناه که هرسه از طایفه دره شوری و از نوجوانی دوست صمیمی و یارغار یکدیگر بودند، به «سه یار دبستانی» شهرت داشتند. تا آنجا که بیشتر ایام زندگی آنان در زمان خدمت در تعلیمات عشایر، کنار هم و در سفرهای مشترک کاری و فرهنگی سپری شد.

از راست به چپ: یوسفی، نادری، رجایی پناه
رجایی‌پناه در خصوص علاقه، اشتیاق، پشتکار و دقت نظر محمد نادری می‌گوید:
« از سال ۱۳۵۱ که نخستین سال معلمی و خدمت من در آذربایجان بود، نادری در جدول ترکی حوزه کازرون خدمت می‌کرد. هنوز هیچ یک از ما دیپلم نگرفته بودیم. من در مجله اطلاعات هفتگی برای همسالان خودم مطالب کوتاه می‌نوشتم و نادری همنشین بزرگان قشقایی و از احترام ویژه برخوردار بود. در همان سال وی اشعار مأذون و مطالب ادبی بسیار دلنشین برای من پست می‌کرد و من هم متقابلاً طنزهایی را که چاپ کرده بودم برای وی می‌فرستادم. پس از اخذ دیپلم و درخششی که در امر آموزش نوباوگان عشایر داشتیم، ابتدا به دستور جناب بهمن‌بیگی، آقای نادری، سپس یوسفی و در نهایت بنده هم در دانشسرا برای تدریس، به جمع دیگر همکارانمان پیوستیم. در اینجا به دلیل فرصت بیشتر که در اختیار داشتم، با نادری انس و الفت بیشتر پیدا کردم و به عشق و علاقه فراوان وی به ادبیات ترکی- فارسی، به ویژه اشعار مأذون پی بردم. او لحظه‌ای از کنکاش و دستیابی به اشعار فراموش شده مأذون غافل نبود.
پس از انقلاب اسلامی و اخذ مدرک کارشناسی، اشتیاق وی به چنین مقولات افزایش یافت و در دانشگاه شیراز نیز از ارائه و معرفی فرهنگ و ادبیات قشقایی لحظه‌ای دریغ نمی‌کرد. نادری از اواخر دهة شصت به دنبال تشکیل یک تیم فرهنگی- ادبی مشتاق بود بود که با دعوت از دیگر دوستان صمیمی از همة طوایف، این گروه کوچک شکل گرفت. به این ترتیب، فعالیت فرهنگی محدود ما در منزل زنده یاد محمود خان اسکندری آغاز شد و سپس به شهرهای دیگر، به ویژه اهواز و فیروز آباد گسترش یافت. از همان زمان، برگزاری جلسات شعر و ادب به همت نادری رونق گرفت و خود او نیز ضمن جستجو برای یافتن محل دفن مأذون که حدود ۱۰۰ سال پیش اتفاق افتاده بود، به همراه دکتر منوچهر کیانی به فکر برگزاری یکصدمین سال در گذشت مأذون افتادند که این اتفاق در آبان ۱۳۷۲ رخ داد و شور و ولوله‌ای غیر قابل توصیف در بین هنرمندان و شاعران نوپا و جوان قشقایی ایجاد کرد. در همین تاریخ بود که با راهنمایی خداکرم خان فیلی قشقایی، متخلص به خسته شیرازی، محل دفن و آرامگاه مخروبه سید محمد ابراهیم(مأذون) در دروازه اصفهان شیراز به حاضران معرفی شد و نادری بیش از دیگران از این اتفاق به وجد آمد. این امر سبب شد که وی و افرادی چون دکتر نادر عبدالهی، اسداله مردانی، مهندس حسین حیدری، مهندس دیزجانی و چند نفر دیگر، هیأت امنای بازسازی آرامگاه مأذون را تشکیل دهند. نادری علی رغم موانع متعدد اداری، تا هنگام کوچ ابدی، لحظه‌ای از اندیشة بازسازی آرامگاه مأذون غافل نبود، گرچه آرزوی دیرین او برآورده نشد.
کتاب سیری در بوستان قشقایی نسخه‌ای نادر است که توضیحات و تفسیر عبارات و معانی واژگان ثقیل و حتی آیات قرآنی و احادیث که توسط زنده یاد نادری به خوبی تشریح شده، اهمیت و اعتبار سروده‌های مأذون را افزایش داده است. حتی به خاطر دارم روی برخی کلمات وی با سایر دوستان به مجادله می‌پرداخت و پافشاری می‌کرد؛ مثلاً روی بعد عرفانی کلمه (گلَن) در دو بیت زیر تأکید می‌کرد که گلَن نیست و گَلین است به معنی عروس که شاعر عارف، جهان را به عروس تشبیه کرده که از اعضای خونی خانواده نیست و همواره یک غریبه محسوب می‌شود:

دیـوانه ائیلـه‌مز اؤتی سودان فرق

هرکیمه گؤروندی پنهان اولدی برق
گلن گلدی بو سودادا اولدی غرق

هئچ دئمـه‌دی بـو دریـادا پـایـان وار»